طاعون در دوره مفرغ

انجمن علمی باستان شناسی ایران، به عنوان یکی از اصلی نهادهای رسمی و قانونی تشکیلات باستان شناسی ایران، طی یک سال گذشته تلاش کرده تا در حوزه های مختلف آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و اجرایی به زعم خود در پیشبرد اهداف باستان شناسی ایران، گام بر دارد. در کنار تمامی فعالیت ها، انجمن تلاش کرده است تا مخابره اخبار و رویدادهای باستان شناختی جهان را در حد امکان به جامعه باستان شناسی ایران منتقل نموده و از این طریق اهالی باستان شناسی و به ویژه دانشجویان این رشته را با تحولات و دست آوردهای جدید باستان شناسی جهان آشنا نماید. کارگروه خبر انجمن در طی سال گذشته حدود ۴۵ خبر از مهمترین اخبار و رویدادهای باستان شناسی جهان را به فارسی برگردانده و به واسطۀ رسانه های مختلف در اختیار علاقه مندان قرار داده است. این کارگروه امسال نیز به مانند سال گذشته، ده تا از مهمترین کشفیاتی باستان شناسی سال ۲۰۱۸، به انتخاب سایت Archaeology.org را به فارسی برگردانده و آن را در خدمت علاقه مندان قرار داده است. امید است که این تلاش ها بتواند راهی به سوی تعاملات بیشتر باستان شناسی ایران با جریان های روز باستان شناسی جهان باشد. انجمن علمی باستان شناسی از سرکار خانم ها سپیده جمشیدی یگانه، نیلوفر احتشامی، زینب نظری طهرانی، پگاه گودرزی، مهشاد صادقی و جناب آقای سروش جلیلی به خاطر همکاری های صمیمانه و تلاش های افتخاریشان کمال سپاس را دارد و برای این عزیزان آرزوی سلامتی و توفیق دارد. هیئت مدیرۀ انجمن علمی باستان شناسی کشور از تمامی دانشجویان و پژوهشگرانی که علاقه مند به همکاری با این کارگروه بوده به گرمی استقبال کرده و هر گونه پیشنهاد جدید را چه در این خصوص و چه در سایر فعالیت های انجمن، با اشتیاق پذیرا می باشد.

ترجمه: زینب نظری طهرانی

یرسینیا پستایس Yersinia pestis، باکتری عامل طاعون خیارکی، مسئول بیشتر بیماری‌های همه‌گیر ویرانگر در طول تاریخ بوده است، از جمله واقعۀ Black Death که جان بیش از نیمی از جمعیت اروپا در قرن چهاردهم را گرفت. طاعون ژوستینین Justinian Plague نخستین شیوع ثبت شده این بیماری بود که مربوط به قرن ششم میلادی است؛ اما درحال حاضر محققان شواهدی از نوع مسری این باکتری را بدست آوردند که تاریخ شیوع آن را دست کم تا حدود ۱۸۰۰ پ.م به عقب باز می گرداند.

این تیم تحقیقاتی، ژنوم باکتری Y. pestis را که از دو اسکلت دوره مفرغ به دست آمده بودند را توالی یابی کردند. این دو اسکلت –که یکی مرد و دیگری زن بود- در کنار هم دفن شده بوده و در جایی در جنوب غرب روسیه کشف شدند. تیم تحقیقاتی دریافت که این نوع باکتری که این دو نفر بدان مبتلا شده بودند، از تبار یا شاخه ای جهش یافته بوده و این جهش ژنتیکی، بدان ها اجازه می‌داد تا توسط کک‌ها منتقل شود{به عبارت دیگر گونه های جهش نیافتۀ این باکتری ها نمی تواند توسط کک ها که خود نوعی انگل هستند، جابجا شوند}. محققان در مورد نحوه پراکنش تبارهای قدیمی‌تر این باکتری مطمئن نیستند، اما اطمینان دارند که کک‌ها در پراکندگی طاعون تأثیر بسزایی داشتند. این تاثیر تا آنجا بود که این بیماری تبدیل به یک بیماری مسری و همه گیر شد. ماریا اسپایرو Maria Spyrou از موسسه علوم تاریخ انسانی مکس پلانک Max Planck Institute for the Science of Human History می‌گوید:”ما اطلاعات فروانی در مورد شیوع بسیاری از بیماری‌های تاریخی داریم اما با این حال علت شیوع آن ها هنوز ناشناخته است. اکنون می‌دانیم که Y. pestis قابلیت این را داشته که در ۴۰۰۰ سال پیش منجر به بروز بیماری‌های واگیرداری در انسان‌ها باشد، حال باید موارد بیشتری را مورد تجزیه و تحیلیل قرار دهیم تا بفهمیم که آیا این باکتری می‌توانسته عامل بیماری های همه گیر تاریخی دیگر باشند یا نه.” محققان امیدوارند که شواهد ابتدایی ثبت نشده از شیوع طاعون را پیدا کنند.

منبع: https://www.archaeology.org/issues/323-1901/features/7200-russia-samara-bronze-age-plague