انجمن علمی باستان‌شناسی ایران پورتال رسمی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران
جلسه برنامه‌ریزی برای برگزاری سومین همایش بین‌المللی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران با عنوان «آب و حکمرانی آب در فرهنگ و تمدّن ایران و سرزمین‌های همجوار» با حضور دکتر محمداسماعیل اسمعیلی جلودار رییس هیأت مدیره انجمن، دکتر سعید امیرحاجلو نایب رییس انجمن و دکتر ذات‌الله نیکزاد معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در محل پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در روز یکشنبه 9 مهر 1402 برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران، پس از برگزاری جلسات متعدد در هیأت مدیره انجمن به منظور تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای برگزاری سومین همایش دوسالانه بین‌المللی انجمن با موضوع آب در فرهنگ و تمدّن ایران و سرزمین‌های همجوار، انجمن علمی باستان‌شناسی ایران بر آن شد تا این همایش را با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور در اردیبهشت 1403 برگزار نماید. بدین منظور، جلسه‌ای با حضور رییس و نایب رییس هیأت مدیره انجمن و معاون پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در محل پژوهشگاه میراث فرهنگی برگزار شد.
در این جلسه، ضمن گفتگو درباره فشارها، چالش‌ها و تهدیدهای فزاینده در حوزه بهره‌برداری و تأمین، ذخیره، توزیع و بهره‌وری آب در جوامع امروزین و کارکردهای باستان‌شناسی در ارائه راهکارهایی برای حل این چالش، بر این موضوع تأکید شد که می‌توان تجارب تاریخیِ این سرزمین در مقابله با چالش‌های حوزه آب را در برنامه‌های آینده مدیریت آب به کار بست. به بیان دیگر، دانش باستان‌شناسی با رصد و احصاءِ تجارب مدیریت و حکمرانی آب در میان جوامع گذشته از یک سو و مطالعه دانش‌های بومی در حوزه‌های بهره‌برداری، ذخیره و توزیع در همین جوامع از دیگرسو، می‌تواند همچون چراغی در مسیر عبور از بحران‌های کنونی و آینده حوزه آب روشنگری نماید. بر این اساس، مقرر شد این همایش با اهداف «شناخت تجارب تاریخی در حوزه مدیریت و حکمرانی آب بر پایه شواهد ملموس باستان‌شناسی»، «تبیین نقش آب در پویایی اجتماعی و اقتصادی جوامع گذشته» و «حصول راهکارهایی برای حل چالش‌های امروز و آینده آب» برگزار شود. همچنین محورهای همایش پس از پیشنهاد اعضاء هیأت مدیره انجمن به تصویب نهایی رسید و در خصوص حمایت دانشگاه‌ها و مراکز علمی داخلی و خارجی از همایش، فهرست اعضاء کمیته علمی و سایر امور اجرایی و علمی همایش گفتگو شد.
انجمن علمی باستان‌شناسی ایران و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور ضمن دعوت از پژوهشگران باستان‌شناسی، از دیگر متخصصان علوم میان‌رشته‌ای و علوم مرتبط با میراث آبی برای حضور در این همایش و ارسال مقالات علمی ارزشمند خود دعوت می‌نماید. به زودی، فراخوان این همایش با اخذ مجوزهای نهایی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در تارنمای انجمن بارگذاری خواهد شد.
محورهای سومین همایش بین‌المللی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران عبارتند از:
حکمرانی آب در فرهنگ و تمدّن ایران و سرزمین‌های همجوار
- مدیریت و حکمرانی در تهیه، نگهداری، ذخیره و توزیع آب در جوامع تاریخی
- حکمرانی محلّی آب
- تجارب حکمرانی در مدیریت منابع آب بر پایه شواهد باستان‌شناسی و بومی‌سازی آن در مسیر آینده (گذشته، چراغ راه آینده)
- مسأله آب و نقش آن در گفتگو یا جنگ تمدّن‌ها در گستره فرهنگ و تمدّن ایران و سرزمین‌های همجوار
میراث آبی و نقش آن در توسعه پایدار
- نقش اندامها و سازه‌های آبی و مدیریت منابع آب در تداوم و توسعه پایدار استقرارهای جوامع انسانی در پهنه فرهنگی ایران و سرزمین‌های همجوار
- راهبردهای باستان‌شناسی در عبور از بحران آب با اتکا بر تجارب گذشته
- ظهور و گسترش فرهنگ و تمدّن ایرانی با نگاهی بر رویکرد مقابله با تغییرات آب و هوایی و زیست‌محیطی با تأکید بر مهندسی بهره‌برداری از منابع آبی
کاریز (قنات) و نقش آن در توسعه جوامع از گذشته تا حال
- چالش‌های مطالعاتی قنات و استقرارهای مرتبط با آن
- گاهنگاری مطالعات استقرارهای جوامع انسانی مرتبط با قنات
- فناوری ساخت، توسعه و نگهداری قنات در ایران و سرزمین‌های همجوار
- نقش قنات و قنات‌داری در مقابله با خشکسالی و بحران‌های آبی
آب و نقش آن در فرهنگ و تمدّن ایران و سرزمین‌های همجوار
- وقف و اسناد مکتوب
- آب در شکل‌گیری، شکوفایی و افول جوامع انسانی از پیش از تاریخ تا دوران معاصر
- آب در معماری و شهرسازی در ایران و سرزمین‌های همجوار
- مدیریت منابع آب در ایران و سرزمین‌های همجوار
- اهمیت آب در مطالعات باستان‌شناسی چشم‌انداز و زیست‌بوم
- دانش بومی استحصال، ذخیره و توزیع آب و حفظ و توسعه آن برای مقابله با خشکسالی و بحران‌های آبی
- مسأله آب در باستان‌شناسی منظرها و باغ‌های تاریخی
آب، کشاورزی، سیاست، اقتصاد و تجارت در ایران و سرزمین‌های همجوار
- آب، راه و بازرگانی در طول تاریخ
- اقتصاد متکّی بر آب و کشاورزی در شواهد باستان‌شناختی
- نقش سازه‌ها و مجموعه های آبی بزرگ در اقتصاد، سیاست و حکومت‌داری
- رویکرد حکمرانی بر شاهراه‌های آبی در معادلات ژئوپلیتیکی از گذشته تا دوران معاصر
- سازه‌های آبی و اقتصاد گردشگری در پهنه فرهنگی ایران
- نقش شاهراه‌های آبی و آبراهه‌ها در توسعه بازرگانی و تبادلات فرهنگی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای (خلیج فارس، دریای مکران و …)
- آب و انرژی در پهنه های فرهنگی (آسیاب، دنگاب و …)
- مالکیت و حقوق آب
- مدیریت آب و فاضلاب در فرهنگ و تمدّن ایران و سرزمین‌های همجوار
دانش بومی و نقش آن در مهار، استحصال، ذخیره و توزیع آب
- شیوه‌های مهار و بهره‌برداری از منابع آبی و نقش آن به عنوان عامل پیشران فرهنگ و تمدّن ایرانی در برابر سایر فرهنگ‌ها
- دانش هیدرولوژی در فرهنگ و تمدّن ایرانی
- نقش سازه‌های آبی در مدیریت و کنترل سیلاب و منابع آب و خاک
آب و دین، فرهنگ شفاهی و میراث ناملموس ( اسطوره، نمادها و آیین‌ها و …)
- فرهنگ مصرف آب با تأکید بر الگوهای ایرانی ـ اسلامی (تجارب گذشته، الگوی آینده) و بازتاب مادی پاسداشت آب و فرهنگ مصرف بهینه آن بر اساس دستورات دینی و آیینی
- آبهای مقدّس و تأثیر آنها در شکل‌گیری زیستگاه‌ها
- اهمیت آب در همزیستی مسالمت‌آمیز مذاهب و آیینهای مختلف
- آب، زندگی و مرگ
- نمادها، آیین‌ها و اسطوره‌های مرتبط با مصرف و پاسداشت آب در فرهنگ و تمدّن ایران و سرزمین‌های همجوار
چالش‌های آب و میراث در خطر
- باستان‌شناسی زیر آب و جایگاه آن در مطالعات باستان‌شناسی پهنه فرهنگی ایران
- مدیریت محوطه‌های باستانی در معرض خطر پروژه‌های آبی
- باستان‌شناسی دریایی
- باستان‌شناسی شناورها
