انجمن علمی باستان‌شناسی ایران پورتال رسمی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران
بیانیه نخستین نشست تخصصی همایش میراث فرهنگی و هنری سیراف در پهنه خلیج فارس منتشر شد. به گزارش روابط عمومی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران و به نقل از روابط عمومی فرهنگستان هنر، متن این بیانیه به شرح زیر است:
به نام خدا
پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران با همکاری انجمن علمی باستان‌شناسی ایران، نخستین نشست تخصصی همایش میراث فرهنگی و هنری سیراف در پهنه خلیج فارس، را با حضور استادان و پژوهشگران حوزه میراث فرهنگی و هنری خلیج فارس در دهم اردیبهشت 1402 همزمان با روز ملّی خلیج فارس برگزار کرد. در این نشست، سخنرانی‌هایی با عناوین «خلیج فارس و جابجایی‌های انسانی در پیش از تاریخ»، «اهمیت و ارزش‌های میراث کرانه خلیج‌فارس»، «نام خلیج‌فارس و باستان‌شناسان غربی»، «سنگ و کاربرد آن در هنر و معماری سیراف» و «نقش میراث فرهنگی و هنری سیراف در شناخت هویت فرهنگی ایرانیان در خلیج‌فارس» ارائه شد. از اهداف اصلی این نشست، معرفی میراث فرهنگی و هنری سیراف، و تلاش برای زمینه‌سازی ثبت این بندر تاریخی در فهرست آثار میراث جهانی بود. بر پایه مباحث علمی مطرح‌شده در این نشست، مهم‌ترین مسائل و چالش‌های مرتبط با بندر تاریخی سیراف و پهنه تمدّنی خلیج فارس، به شرح زیر اعلام می‌شود:
1. اهمیت خلیج فارس در مسیر تحولات فرهنگی جوامع انسانی و طراحی برنامه‌ها و راهبردهایی برای مقابله با تحریف نام خلیج فارس در مجامع جهانی
خلیج فارس یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین کریدورهای مهاجرت و جابجایی جوامع انسانی از ادوار پیش‌ازتاریخ بوده و در تمام ادوار تاریخی نیز جایگاه مهمی در نظام مبادلات تجاری و فرهنگی میان سرزمین‌های شرق و غرب داشته است. شواهد باستان‌شناسی و آثار هنری در پهنه وسیعی از شرق آسیا تا شرق آفریقا و اروپا، نشانگر نقش خلیج فارس در برهم‌کنش‌های فرهنگی است. با وجود انجام مطالعات گسترده در حوزه میراث فرهنگی در پهنه جنوبی خلیج فارس، متأسفانه تاکنون حجم پژوهش‌های علمی در سواحل شمالی خلیح فارس در قیاس با سواحل جنوبی بسیار ناچیز است و لزوم برنامه‌ریزی منظم در این بخش بیش از گذشته احساس می‌گردد.
در واقع، تلاش برای حفظ نام خلیج فارس در بُعد داخلی و ملّی، ارزشمند است و اقداماتی مانند نامگذاری روز ملّی خلیج فارس، نامگذاری لیگ فوتبال ایران یا بزرگراه‌ها و شاهراه‌های کشور به نام خلیج فارس و اقداماتی از این دست، قابل تحسین و مورد تأکید است، اما تلاش‌ها برای جلوگیری از تحریف نام خلیج فارس در بُعد خارجی و بین‌المللی کافی نیست. اثبات حقانیت نام خلیج فارس در مجامع بین‌المللی، نیازمند حمایت از پژوهش‌های باستان‌شناسی و هنری و انتشار مداوم نتایج این پژوهش‌های علمی در کنار راهکارهای دیپلماتیک خواهد بود. بنابراین، یکی از مهم‌ترین راهکارهای مقابله با مناقشات سرزمینی در حوزه خلیج فارس، انجام پژوهش‌های علمی دامنه‌دار و انتشار دستاوردهای مطالعات علمی بر پایه مستندات باستان‌شناسی و تاریخی است. بسیاری از یافته‌ها و داشته‌های ما از گذشته هنری و میراث فرهنگی ایران، مرهون تلاش و زحمات باستان‌شناسانی است که با همّت آنها، اکنون تصویر روشن‌تری از تحولات هنر و فرهنگ در جای‌جای این سرزمین داریم.
2. ضرورت تداوم فعالیت‌های باستان‌شناسی در بندر تاریخی سیراف و تدوین طرح و برنامه راهبردی برای حفظ و احیاء سیراف و ثبت آن در فهرست آثار جهانی
حجم فعالیت‌های باستان‌شناسی در بندر تاریخی سیراف متناسب با وسعت، اهمیت و جایگاه آن در میان شهرها و بنادر تاریخی ایران و جهان نبوده است، چنان‌که وقفه چنددهه‌ای پس از کاوش‌های پیشین، و عدم حمایت کافی از کاوش‌های باستان‌شناسی دو دهه اخیر و همچنین ساخت‌وساز بی‌رویه در سال‌های اخیر، سبب از بین رفتن بخش بزرگی از عرصه این بندر تاریخی و فرصت‌های پژوهشی در حوزه فرهنگ و تمدّن ایران و خلیج فارس شده است. ناگفته پیداست حفاظت از عرصه تاریخی این بندر به‌عنوان میراث منحصر به فرد ایرانیان در حوزه علم، فرهنگ و هنر، امروزه بیش از هر زمان دیگری ضروری است تا این شهر ـ بندر ایرانی در کنار بنادر باستانی و شهرهای بزرگ تمدّنی دنیا، به‌عنوان میراث بشری و ایرانی اسلامی حفظ و به جهانیان معرفی شود.
توسعه شهری به سبب حضور صنایع نفت و گاز از یک‌سو، و کم‌توجهی و عدم برنامه‌ریزی منسجم برای حفظ میراث فرهنگی و تاریخی ارزشمند سیراف، سبب تسریع روند نابودی این بندر تاریخی شده است و در صورت تداوم این روند، ضمن نابودی بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ ایران در حوزه تمدّنی خلیج فارس، فرصت ثبت این بندر تاریخی در فهرست آثار میراث جهانی از بین خواهد رفت. بنابراین تدوین طرح و برنامه راهبردی به‌منظور حفظ و احیاء این بندر تاریخی بیش از گذشته احساس می‌گردد. بی‌گمان، ثبت بندر تاریخی سیراف و منظر تاریخی و فرهنگی آن در فهرست آثار میراث جهانی، می‌تواند سبب رونق اقتصاد گردشگری فرهنگی و طبیعی در منطقه شود.
