انجمن علمی باستان‌شناسی ایران پورتال رسمی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران
دندان های آسیاب سه ریشه ای در انسان های مدرن احتمالا از انسان های دنیسوا به ارث رسیده است.
دیانی لوئیس Dyani Lewis
برگردان: پگاه گودرزی
یک شاخصۀ دندانی نادر که بیشتر بین جمعیت های آسیایی و بومیان آمریکا رایج است، می تواند از پیوند با خویشاوندان دیرینۀ مان ریشه گرفته باشد. کمتر کسی به شکل ریشۀ دندان آسیاب فک پایین فکر می کند، اما دیرین انسان شناسان به دندان ها -که گاهی تنها بقایای فسیل شدۀ خویشاوندان باستانی مان هستند- به عنوان سرنخی از درخت خویشاوندی پیش از تاریخمان نگاه می کنند. یک استخوان فک پایین که به تازگی از غاری در تبت یافت شده بود، با قدمت ۱۶۰۰۰۰ سال متعلق به عضوی از گروه انسان های دنیسوا شناخته شد و یک دندان آسیاب با سه ریشه در آن قرار گرفته بود. یک استخوان فک دیگر که در سواحل تایوان یافت شده و متعلق به انسانی دیرینه است –احتمالا یک دنیسوا- نیز دندان آسیاب سه ریشه ای دارد.
دندان های آسیاب سه ریشه ای در عرف دندان شناسی جدید، پدیده ای غیر معمول است. آسیاب ها به صورت عمومی دو ریشه دارند اما گاهی اوقات یک ریشۀ سوم کوچکتر هم رشد می کند. در اروپا و آفریقا، کمتر از ۳٫۵% مردم چنین دندانی دارند. اما در بررسی های باستان شناختی شمال چین و جزایر دریای برینگ که زمانی پل ارتباطی میان آسیا و شمال آمریکا بوده، در بیش از ۴۰% نمونه های یافت شده چنین موردی مشاهده شده است. درواقع، تناوب بالای آسیاب های سه ریشه ای در این جمعیت ها نشان دهندۀ این نکته است که بومیان آمریکا ریشۀ آسیایی دارند. بررسی جمعیت های آسیایی مدرن نیز نشانگر میزان بالاتری از ناهنجاری های دندانی است که در برخی تحقیقات به یک سوم هم می رسد.
با توالی یابی ژنوم یک انسان دنیسوا از تکه استخوانی یافت شده از غار دنیسوا در سیبری، متوجه شدیم که انسان های دنیسوا با اجداد پیش از تاریخی ما آشنا شده و آمیزش داشته اند. جمعیت مدرن در سراسر آسیا، گینۀ نو و استرالیا مقدار اندکی از DNA دنیسوا را در ژنوم خود حفظ کرده است. در ارتباط با تبتیان امروزی، مقدار اندکی که از ژنوم دنیسوا ها به ارث برده اند، به آنها کمک میکند تا در محیط کم اکسیژن فلات تبت زندگی کنند.
نتایج مطالعات جدیدی که در نشریۀ PNAS منتشر شده است، پیشنها می دهد که دندان های آسیاب سه ریشه ای انسان های امروزی نیز از دنیسوا ها نشأت می گیرد. نویسندۀ مقاله می گوید: “ما امروزه شواهد روشنی از جریان ژنی میان گروه های دیرینۀ انسان ها و هومو ساپینس ها داریم که منجر به انتقال ویژگی های ریخت شناختی قابل شناسایی شده اند”. آنها همچنین می گویند: “دندان های آسیاب سه ریشه ای یک ویژگی با منشأ آسیایی است که به صورت قطعی می توان آن را از دنیسوا ها رد یابی کرد”. تانیا اسمیث ، دیرین انسان شناس از دانشگاه گریفیث Griffith که در این تحقیق دخیل نبوده است، دیدگاه محتاطانه تری را ارائه می کند: “پیشنهاد بسیار جالبی است، اما بدون شواهد ژنتیکی کافی، عاقلانه نیست که اعلام کنیم این فسیل شواهد ریخت شناختی قانع کننده ای را از آمیزش دنیسوا ها با جمعیت آسیایی ارائه می دهد”.
پیش از نتیجه گیری دربارۀ اینکه دندان های آسیاب سه ریشه ای در انسان های مدرن پیشینه ای در انسان های دنیسوا دارد، دانشمندان ابتدا باید مطمئن شوند که بیشتر جمعیت انسان های دنیسوا این ویژگی را داشته اند، زیرا این ویژگی به راحتی می تواند در اثر نوعی جهش به وجود آمده باشد. و با توجه به اینکه تا کنون تنها تعداد کمی از دندان های آسیاب دنیسوا ها به دست آمده است، این کار راحتی نیست.
اسمیث می گوید: “شناسایی ژنومی که باعث ایجاد ریشۀ سوم در دندان آسیاب انسان های مدرن می شود، و نگاشتن ناحیه هایی از ژنومی که از دنیسوا ها به ارث رسیده است نیز می تواند این ارتباط را با دقت بیشتری مشخص کند”.
دندان سه ریشه ای آسیاب اول فک پایین مربوط به یک فرد آسیایی که اخیرا کشف شده است. عکس از کریستین لی
یادداشت مترجم: دندان های آسیاب فک بالا سه ریشۀ اصلی دارند که عموما به اشکال مختلفی به هم چسبیده هستند. اما دندان های آسیاب فک پایین عموما دو ریشه و در موارد خاص، سه ریشه دارند (White and Folkens, 2005).
دندان آسیاب دوم در فک پایین که سه ریشه دارد از یک انسان دنیسوا که در ژیاهه[۱] چین به دست آمده است. عکس از Jean-Jacques Hublin
[۱] Xiahe
