انجمن علمی باستان‌شناسی ایران پورتال رسمی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران
نوشته: اشکان اولی پوریان
گملن (Gamelan) موسیقی سنتی جاوه و بالی در اندونزی است که بیش از هر چیز به‌خاطر استفاده از سازهای کوبه‌ای و شکل‌دهی به نوعی موسیقی مینیمال معروف است. ریشه‌های اصیل این موسیقی به زمان‌هایی قبل از شیوع بودائیزم در این منطقه برمی‌گردد که به سانگ هیانگ گورو (Sang Hyang Gurur) که در قرن دوم میلادی بر کل جاوه حکومت می‌کرد. قدیمی‌ترین تصویر از همسرایان این موسیفی در نقش کنده‌ای بوروبودور بنای مشهور بودایی جاوه قابل‌مشاهده است. این نوع موسیقی برای مراسم مذهبی-آئینی و همچنین رقص و نمایش‌های عروسک‌گردانی بومی موسوم به wayang استفاده می‌شود. البته به برخی قطعات خواص سحرآمیزی منتسب شده‌است. دلیل اهمیت اصلی این موسیقی بیش از همه به‌خاطر تاثیری است که بر موسیقیدان‌های قرن بیستم میلادی بویژه کالین مک‌فی (Colim Mcphee) آهنگساز و قوم‌موسیقی‌شناس کانادایی گذاشت و سبب شکل‌گیری جریان مقدماتی سبک مینیمال بویژه قطعۀ معروف وی Tabuh Tabuhan گشت.
این نوع موسیقی محلی، در کنار موسیقی مناطق غربی آفریقا (که در قالب انواع جز، بلوز و… ظاهر شدند) تنها خانوادۀ موسیقایی است که تاثیری عمیق بر زبان موسیقی غرب گذاشت. تفاوت موسیقی محلی منطقۀ بالی و جاوه در این است که این نوع موسیقی توسط خود غربی‌ها منتقل شد و تاثیر اساسا محدودتر و نظری‌تر از موسیقی آفریقای غربی که توسط صاحبان آن موسیقی به¬صورتی فعال منتقل می‌شد، باقی ماند.
برخی از سازها در این موسیقی
کدانگ: یک طبل دو سویه
گانگزا (Gangsa): یک نوع متالوفون متشکل از ردیفی از میله‌های برنزی یا آهنی که هر میله روی یک انتشاردهنده قرار دارد. ضربه بر روی ساز بوسیلۀ یک Panggul (مضراب چکشی) چوبی نواخته می‌شود.
گنگ (Gong): مجموعه از زنگ‌هاست که نام آن بی‌شباهت به ساز چینی با همین عملکرد نیست.
بوآنانگ (Boanang): دقیقا مانند گنگ اما زنگ‌ها این بار به صورت افقی چیده شده اند و آویزان نیستند.
کمانک (Kemanak): نوعی قاشک فلزی.
و برخی دیگر
وجود سازهای ضربی متعدد سبب می‌شود که کوک‌کردن این سازها فرایند پیچیده‌ای باشد. این پیچیدگی به‌خاطر استفاده از دو سیستم اصلی پنج فاصله¬ای با فواصل برابر و همچنین هفت‌فاصله‌ای بغرنج‌تر می‌گردد. هدف از این دو سیستم اصلی کوک‌کردن سازها نزدیک کردن هرچه بیشتر این آنسامبل تقریبا تماما ضربی به یک ارکستر واقعی است که تمام رنگ‌ها و اصوات موسیقی را نمایش دهد.
