نخستین نشست علمی مشترک انجمن علمی باستان‌شناسی ایران و معاونت میراث وزارت میراث فرهنگی با عنوان «میراث فرهنگی و اقلیم» برگزار شد

نخستین نشست علمی از سلسله نشست‌های مشترک انجمن علمی باستان‌شناسی ایران و معاونت میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با عنوان «میراث فرهنگی و اقلیم» در روز دو‌شنبه 29 فروردین 1401 به مناسبت روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی از ساعت 16 تا 19:30 به‌صورت مجازی و با حضور اساتید، پژوهشگران و دانشجویان این حوزه برگزار گردید. «میراث فرهنگی و اقلیم» عنوانی است که توسط شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها (ایکوموس) برای روز جهانی بناها و محوطه‌ها در سال 1401 تعیین شده است. افتتاحیه این نشست با سخنرانی دکتر علی دارابی، قائم مقام محترم وزیر و معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با تأکید بر اهمیت توجه به میراث فرهنگی و تاریخی به عنوان مهم‌ترین منابع فرهنگی برای غلبه بر چالش‌های امروز برگزار شد. پس از آن آقایان دکتر حمید نظری، دکتر بابک شیخ‌بیکلو اسلام، دکتر مجید لباف خانیکی و دکتر یاسر شهبازی به ایراد سخنرانی پرداختند.

دکتر علی دارابی در افتتاحیه این نشست، با اشاره به اینکه سرزمین ایران از نظر کمّی و کیفی از مواریث تاریخی و فرهنگی ارزشمندی برخوردار است، تجارب پیشینیان را در تعامل با محیط زیست و اقلیم، به عنوان درس‌هایی برای غلبه بر چالش‌های امروز به ویژه در عرصه چالش‌های فرهنگی و اقلیمی و دستیابی به توسعه پایدار مطرح کرد و بر این موضوع تأکید نمود که با شناخت بهتر ابعاد مواریث تاریخی و فرهنگی، شناخت بهتر تغییرات اقلیمی و محیط زیست و بهره‌گیری از تجارب و دانش نهفته در میراث کهن بشری، می‌توان استراتژی‌های تاب‌آوری را در جهانِ در حال تغییرِ امروز طراحی کرد و بر چالش‌های عصر مدرن فائق آمد. وی با اشاره به تأکید حکیمانه مقام معظم رهبری بر تولید دانش‌بنیان در سال 1401، بیان داشت که باید تمرکز و توجه شایسته‌ای به تولید اطلاعات و دانش از طریق منابع فرهنگی گذشتگان و کاربردی نمودن آن در جهت رفع مشکلات امروزی صورت گیرد. او همچنین اظهار داشت معاونت میراث فرهنگی بر این باور است که جوامع تاب‌آور و پایدار، حفاظت میراث فرهنگی و تاریخی را در اولویت برنامه‌های خود قرار می‌دهند. بر این اساس، این معاونت، اهتمام جدی و ویژه‌ای دارد تا با یاری جستن از نخبگان، کارشناسان و دغدغه‌مندان حوزه میراث فرهنگی، سال پیش رو را به آغازی برای نهضت خوانش و شناخت محتوای میراث تاریخی و فرهنگی این سرزمین تبدیل کند و از رهگذر آن، راهکارهایی را برای برون‌رفت از چالش‌های امروز عرضه کند. همکاری و تعامل مؤسسات و نهادهای علمی و اجرایی کشور نیز نقش مهمی در دستیابی به این هدف دارد و نشست حاضر، گامی در جهت تحقق این مهم است.

پس از ایشان، دکتر حمید نظری، دانشیار پژوهشکده علوم زمین و رییس کرسی یونسکو در مخاطرات زمین‌شناسی ساحلی در نخستین بخش از این نشست، به ارائه سخنرانی علمی با عنوان «فلات مرکزی ایران در کواترنر پایانی؛ پردازشی نوین بر داده‌های زمین‌شناسی، باستان‌شناسی و تاریخی» پرداخت و ضمن توضیح درباره تغییرات اقلیمی فلات مرکزی ایران از ادوار پارینه‌سنگی تا سده‌های اخیر و اشاره به وجود دریاچه‌هایی در فلات مرکزی ایران از جمله دریای ساوه، رابطه این دریاچه‌ها و تحولات اقلیمی با محوطه‌ها و آثار تاریخیِ این ناحیه را تبیین کرد. پس از آن، دکتر بابک شیخ‌بیکلو اسلام، دانش‌آموخته گروه تاریخ و باستان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران و پژوهشگر باستان‌شناسی و دیرین‌اقلیم‌شناسی درباره «پیوند انسان ـ اقلیم در ایران از نوسنگی تا دوران اسلامی» سخنرانی کرد. او نیز در ارائه خود به رویدادهای اقلیمی از جمله دوره‌های سرد، خشک و پرآبی در سراسر ایران پرداخت. سخنران سوم این نشست، دکتر مجید لباف خانیکی، استادیار دانشگاه نزوی عمان و عضو کرسی یونسکو در مطالعات سامانه‌های آب بود. وی ضمن  ایراد سخنرانی با عنوان «رابطه قنات، جامعه و اقلیم در فلات مرکزی ایران» توضیحاتی درباره سامانه قنات و استراتژی مدیریت آب در ایران در ادوار مختلف و اصول و نظام بهره‌برداری از آب قنات ارایه کرد. آخرین سخنرانی این نشست با عنوان «معماری و اقلیم؛ بازشوها در نواحی سردسیری ایران» توسط دکتر یاسر شهبازی، دانشیار سازه‌های هوشمند و فناوری معماری در گروه فناوری معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز ارائه شد. او در این سخنرانی، ضمن اشاره به ضوابط و دستورالعمل‌های امروزی در طراحی معماری در نواحی سردسیری، به معرفی و توصیف «نماهای دوجداره» در بازشوهای برخی خانه‌های تاریخی در نواحی سردسیر آذربایجان پرداخت و عملکرد این ساختار را در تنظیم شرایط دمایی در فصول مختلف بررسی نمود.

لازم به ذکر است بر پایه توافق میان انجمن علمی باستان‌شناسی و معاونت میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، از این پس سلسله نشست‌هایی در حوزه میراث فرهنگی به صورت مشترک توسط این دو نهاد برگزار خواهد شد و اطلاع‌رسانی درباره عناوین و موضوعات نشست‌های آینده از طریق رسانه‌های مختلف انجمن و معاونت میراث صورت خواهد گرفت.