انجمن علمی باستانشناسی ایران پورتال رسمی انجمن علمی باستانشناسی ایران
سومین نشست تخصصی کارگروه دوران متأخر اسلامی با عنوان «پدیده نوظهور عکاسی در دوره قاجار و نقش آن در مطالعات تاریخی و باستانشناسی» با حضور جمعی از استادان و دانشجویان دانشگاه جیرفت در روز سه شنبه ۲۶ آذر ۱۳۹۸ برگزار شد.
در این نشست، ابتدا دکتر مهدی وزینی افضل عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه جیرفت، به بیان تاریخچه عکاسی در جهان و نحوه ورود عکاسی به ایران در دوره ولیعهدی ناصرالدین میرزا پسر محمدشاه قاجار پرداخت. به گفته او، فن عکاسی ابتدا در دربار و سپس در میان رجل سیاسی رواج پیدا کرد و در طول ۲۰ سال به طبقات پایین جامعه سرایت کرد. در نیمه دوم سلطنت ناصرالدین شاه، عکاسخانههایی همچون عکاسخانه مسیو روسی و عکاسخانه آنتونی سورگین در خیابان علاء الدوله تهران گشایش یافت.
دکتر وزینی افضل در ادامه، به تقسیم انواع عکاسی در دوره قاجار با تاکید بر جنبه سیاسی و اجتماعی عکسهای این دوره پرداخت. ایشان عکس دوره قاجار را محصول کنشها و فضای سیاسی آن دوره دانست و با به نمایش گذاشتن عکسهای مختلفی از دوره قاجار، بیان داشت عکاسی در دوره قاجار دارای بنمایههای سیاسی و امنیتی است و حکومت ناصرالدین شاه از عکاسی برای مشروعیت بخشی به حکومت و کم اهمیت جلوه دادن توسعه نیافتگی کشور و اعتراضات اجتماعی بهره جست. دکتر وزینی افضل به بُعد دیگر موضوع یعنی استفاده از دوربین جهت پایان دادن به انحصار تاریخنگاری درباری نیز پرداخت و بیان داشت عکاسی این دوران کمک شایانی به بازشناسی هویت اجتماعی ایرانیان، شناخت آثار تاریخی، مقوله توسعه، افزایش اطلاعات جغرافیایی و عمومی شدن تاریخ کرد.
پس از ایشان، دکتر سعید امیرحاجلو عضو هیأت علمی گروه باستانشناسی ورود عکاسی به ایران و نوع نگاه عکاسان قاجاری به محوطهها و بناهای باستانی و تاریخی ایران را واکاوی نمود. وی با اشاره به نخستین تلاشها برای ثبت تصاویری از آثار تاریخی ایران در زمان ناصرالدین شاه توسط ژول ریچارد و لوئیجی پشه، اهمیت عکسهای تاریخی را در سه زمینه مورد بحث قرار داد: نخست شناخت و آگاهی از روند تغییرات یک بنا یا محوطه باستانی؛ دوم شناخت و آگاهی از وضعیت یک بنا یا محوطه قبل از تخریب؛ و سوم شناخت و آگاهی از ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی (جنبه غیرمادی فرهنگ).
وی همچنین، به شکلگیری عکاسی هوایی در باستانشناسی پس از جنگ جهانی اول اشاره نمود و عکسهای اشمیت از محوطهها و آثار تاریخی ایران را به عنوان اسنادی بسیار مهم در شناسایی وضعیت محوطهها و آثار باستانی ایران مورد توجه قرار داد.
