انجمن علمی باستان‌شناسی ایران پورتال رسمی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران
انجمن علمی باستان‌شناسی ایران برای دومین بار، با ارسال دو نامه به دکتر رضا مرادصحرایی وزیر آموزش و پرورش و دکتر دشتی اردکانی رییس کمیسیون گردشگری مجلس شورای اسلامی و ارسال رونوشت آن به مهندس عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، خواستار توجه به رشته باستان‌شناسی در فراخوان‌های استخدام دولتی و درج این رشته در فهرست رشته‌های مورد نیاز آزمون استخدامی آموزش و پرورش شد. به گزارش روابط عمومی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران، این انجمن پیش از این، در اسفند 1401 در نامه‌ای به وزیر آموزش و پرورش، گنجاندن رشته باستان‌شناسی در فراخوان‌های استخدام آموزش و پرورش را خواستار شده بود. متن نامه دوم خطاب به وزیر آموزش و پرورش به شرح زیر است:
جناب آقای دکتر رضا مراد صحرایی
وزیر محترم آموزش و پرورش کشور
با سلام و تحیات
احتراماً ضمن تبریک انتخاب جنابعالی به سمت وزارت آموزش و پروروش کشور، همان‌گونه که آگاهی دارند فراخوان ثبت‌نام آزمون استخدامی آموزش و پروش به منظور گزینش و جذب آموزگاران دوره ابتدایی در سراسر کشور انجام شد که خبری خوش برای خیل انبوه دانش‌آموختگان دانشگاهی کشور است. در این فراخوان، با وجود درجِ بیش از ۸۰ رشته ـ گرایش در مقطع کارشناسی و حدود همین تعداد رشته ـ گرایش در مقطع کارشناسی‌ارشد، متأسفانه در میان رشته‌های مورد‌نیاز، رشته دانشگاهی باستان‌شناسی درج نشده بود و هیچ اعلام نیازی در این خصوص صورت نپذیرفت. اکنون نیز مقرر شده فراخوان عمومی جذب دبیر در آن وزارتخانه آغاز گردد.
هرچند تردیدی نداریم که انتخاب رشته‌های دانشگاهی بر اساس نیاز آموزش کشور و مدارس و با نظر کارشناسی انجام پذیرفته، اما به نظر می‌رسد در این میان، قابلیت‌ها و ظرفیت‌های رشته باستان‌شناسی به کلّی مغفول مانده است. گواه این سخن آن است که در فراخوان قبلی رشته‌هایی در میان فهرست مذکور دیده می‌شود که از جنبه‌های مختلفی همچون اهداف، ماهیت، روش و محتوا به میزان بسیار زیادی با رشته باستان‌شناسی مشابهت و یا در مواردی همپوشانی دارند که از آن‌جمله می‌توان به رشته‌های تاریخ، تاریخ تمدّن و ملل اسلامی، تاریخ اسلام، تاریخ فرهنگ و تمدّن ملل اسلامی در مقطع کارشناسی و رشته‌های مردم‌شناسی، تاریخ و تاریخ و تمدّن ملل اسلامی در مقطع کارشناسی‌ارشد اشاره داشت. مزید بر آن، دانش باستان‌شناسی امروزه به مثابه چراغی روشن در شناخت، معرفی و حفاظت از میراث فرهنگی یک کشور و گذشته تاریخی آن نقشی بنیادین دارد.
این روزها و در میانه هجمه‌های ناجوانمردانه و چندجانبه دشمن که مظاهر مختلف هویتی و میهنی کشورمان از تاریخ، دین، آیین‌ها و رسومات ملّی و مذهبی گرفته تا تمامیت ارضی و پرچم و سرود کشور اسلامی‌مان را نشانه رفته است، آیا به راستی این رشته باستان‌شناسی نیست که این توان را دارد تا از همان مقطع ابتدایی، ریشه هویت ملّی و دینی را در میان دانش‌آموزان و نوباوگان این مرز و بوم از طریق آموزش و پروش انقلابی مستحکم گرداند؟ آیا باستان‌شناسی و رابطه‌اش با میراث فرهنگی یکی از پایه‌های مهم «هویت ملّی» که بارها در بیانات مقام معظم رهبری (دامه برکاته) مورد نظر قرار گرفته و بر لزوم ایجاد و تقویت آن در میان دانش‌آموزان تأکید شده است، عامل اصلی یکپارچگی ارضی و سرزمینی و تقویت نکوداشت فرهنگ پیشینیان و آثار و بناهای تاریخی برجای مانده از میهن عزیزمان ایران نیست؟
متأسفانه شاید به دلیل نام رشته باستان‌شناسی، این تصور نادرست وجود داشته باشد که این رشته تنها به آثار، شواهد و تاریخ دوران باستان که البته آن هم بسیار مهم است، می‌پردازد و دوره‌های جدیدتر از جمله دوران پرشکوه و پربرکت اسلامی در حوزه مطالعه این رشته قرار نمی‌گیرد! حال آنکه آثار مادی و تاریخ انسان از ابتدای پیدایش تا به امروز موضوع مطالعه رشته باستان‌شناسی است و در این میان علاوه بر گرایش مربوط به فرهنگ و آثار ایران در پیش از تاریخ و دوران تاریخی، بخش عمده‌ای از واحدهای این رشته در مقاطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد به دوران اسلامی و فرهنگ و تمدّن آن اختصاص دارد. گواه این گفته وجود دهها واحد درسی همچون «بررسی تمدّن‌های باستانی از نظر قرآن کریم»، «باستان‌شناسی و هنر اسلامی ایران (۱)، (۲) و (۳)»، «هنر فلزکاری در دوره اسلامی»، «تکنیک و هنر سفالگری در دوره اسلامی»، «باستان‌شناسی و هنر سرزمین‌های اسلامی»، «سیر تحول خطوط و خواندن کتیبه‌های اسلامی»، «فرهنگ و تمدّن ایران از مغول تا صفویه»، «فرهنگ و هنر عهد صفویه» و واحدهای فراوان دیگری است که جملگی به فرهنگ و تمدّن غنی ایران و دیگر کشورهای اسلامی در دوران پس از اسلام می‌پردازند.
از سوی دیگر لازم است تأکید شود که رشته باستان‌شناسی از قدیمی‌ترین رشته‌های دانشگاهی ایران محسوب می‌شود و سابقه آموزشِ این رشته در دانشگاه تهران بیش از ۸۵ سال است. در حال حاضر نیز بیش از ۱۶ دانشگاه دولتی و نیز تعداد زیادی دانشگاه آزاد و غیرانتفاعی در حوزه آموزش این رشته فعال و سالانه دانشجویان زیادی در مقاطع مختلف در این رشته فارغ‌التحصیل می‌شوند. بنابراین، شایسته است از ظرفیت این نیروهای متخصص، در تعلیم دانش‌آموزان در زمینه تاریخ و فرهنگ ایرانی ـ اسلامی، ارتقاء حس هویت ملّی و همچنین آشنایی با میراث فرهنگی و بناهای تاریخی کشور و حفظ آنها استفاده شود و درج این رشته در فراخوان اخیر و استخدام دانش‌آموختگان این رشته نیز مورد توجه وزارت محترم آموزش و پرورش قرار گیرد.
در پایان ضمن اشاره مجدد به بیانات مقام معظم رهبری در زمینه لزوم ایجاد و تقویت حس هویت ملّی در دانش‌آموزان، انجمن علمی باستان‌شناسی ایران درخواست دارد نسبت به بررسی این مهم، بازبینی رشته‌ها و قرارگیری رشته باستان‌شناسی در میان رشته‌های مورد تقاضا در این فراخوان و فراخوان‌های آتی ـ انشاالله ـ دستور مساعدت عاجل صادر شود. همچنین این انجمن آمادگی دارد تا در جلسات مشترک با کارشناسان محترم آن وزارتخانه، دلایل و استنادات لازم را ارائه نماید. در این زمینه جناب آقای دکتر سعید امیرحاجلو نایب رییس انجمن و عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس جهت هماهنگی لازم برای تشکیل جلسه به حضور معرفی می‌گردد.
با سپاس و آرزوی توفیق الهی
دکتر محمداسماعیل اسمعیلی جلودار
رییس هیأت مدیره انجمن علمی باستان‌شناسی ایران و
دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران
