کاوش در میرک، محوطۀ پارینه سنگی

نخستین فصل از کاوش در محوطه پارینه سنگی میرک واقع در حاشیه شمالی کویر مرکزی ایران و جنوب شهر سمنان به سرپرستی دکتر حامد وحدتی­ نسب و همکاری تعدادی از پژوهشگران فرانسوی مرکز ملی علوم فرانسه (CNRS) خاتمه یافت. از مهمترین اهداف اولیه این کاوش می توان به دستیابی به عمق لایه های استقراری انسانی، تبیین آب و هوای دیرین منطقه و ارائه گاهنگاری مطلق برای استقرارهای انسانی اشاره نمود.

نتایج به دست آمده از این کاوش راه را برای دستیابی به تمامی اهداف یاد شده همواره نمودند. برهمین اساس روشن گردید که برخلاف برخی گمانه زنی های غیرکارشناسانه، پراکنش دست افزارهای محوطه میرک امری سطحی نبوده و بلکه استقرارهای انسانی به وضوح در اعماق ۳ و ۵ متری از سطح فعلی شناسایی و لایه استقراری که در ۳ متری زیر زمین واقع شده در این فصل در چندین مربع ۱ در ۱ متر مورد کاوش روشمند باستان شناسی پارینه سنگی قرار گرفت. یافته های به دست آمده از لایه های استقراری قرارگرفته در عمق ۳ متری زیرزمین مشخصا دارای تمامی ویژگی های سنتهای رایج تراشه برداری در پارینه سنگی میانی بوده (فراوانی تکنیک ساخت لوآلوآ) و این امر انتساب آنرا به نوعی از انسان منقرض شده بنام انسان نئاندرتال را قوت می بخشد.

از دیگر دستاوردهای درخور توجه این کاوش می توان به دستیابی به توالی های اقلیمی بر اساس جنس رسوبات اشاره داشت. با مطالعه دیواره باز شده از نوک تپه تا عمق ۳ متری از سطح زمین توالی های رسوباتی که در محیطهای خشک و مرطوب شکل می گیرند مشخص گردید. یافته های رسوبی به وضوح نشان می دهند که محوطه کویری میرک روزگاری محیطی مرطوب چه بسا به شکل تالاب یا نیمه جنگلی بوده است. بقایای جانوری یافت شده همچون گوزن و گاومیش نیز در تایید این یافته های رسوبی هستند. این محوطه چندین دوره خشک و مرطوب را به توالی زمانی پشت سر گذاشته و گروه کاوش با نمونه برداری برای گاهنگاری مطلق در پی آن است که این ادوار را به دقت در بستره زمانی مشخص نماید.

پس از پایان فصل نخست کاوش در تپه شماره ۸ محوطه میرک، نمونه برداری های دقیق برای تکمیل بازسازی اقلیمی شمال کویر مرکزی و همچنین سن یابی به شرح ذیل انجام پذیرفت: نمونه برداری رسوب شناسی، نمونه برداری گرده، نمونه برداری Micromorphology و نمونه برداری برای تعیین قدمت لایه های رسوبی و استقراری با استفاده از روش OSL. ضمنا در خلال کاوش تعداد قابل ملاحظه ای دست افزار سنگی از کاوش در لایه های برجای باستانی و قطعات استخوان جانوری به دست آمد. در کنار موارد یاد شده برای نخستین بار از تکنیک ژئومغناطیس برای ردیابی رسوبات دوران مرطوب در لایه های زیرین محوطه استفاده گردید. در این مهم که با همکاری آقای دکتر کوروش محمدخانی انجام پذیرفت مشخص گردید که می توان با استفاده از این روش غیر مخرب به ردیابی لایه های رسوبی متفاوت در بستره محوطه پرداخت. این در حالی است که استفاده از این تکنیک تاکنون تنها برای ردیابی بناها و سازه های معماری رایج بوده است.

شایان ذکر است که میرک نخستین محوطه استقراری پارینه سنگی روباز در ایران است که مورد کاوش قرار گرفته و سعی بر آن بوده تا با انجام تمامی آزمایشات تکمیلی تصویری روشن از قدمت حضور و وضعیت اقلیمی آن ارائه داد. گاهنگاری مطلق لایه های استقراری در کنار بازسازی اقلیمی ۱۰۰ هزار سال گذشته حاشیه شمالی کویر مرکزی راه را برای انجام دیگر تحقیقات در ادوار پارینه سنگی این محدوده مهم جغرافیایی هموار ساخته و اجازه خواهد داد تا محوطه میرک همچون شاخصی برای ارائه گاهنگاری برای دیگر محوطه ها در حاشیه شمالی کویر مرکزی بکار گرفته شود.

لازم به ذکر است که کار بر روی نمونه های رسوب شناسی، گرده، Micromorphology و OSL در مرکز ملی علوم کشور فرانسه (CNRS) و پژوهش بر روی دست افزارهای سنگی و بقایای جانوری توسط محققین ایرانی انجام خواهد پذیرفت. نمونه های یاد شده روز گذشته بهمراه همکاران فرانسوی این کاوش (دکتر ژیل بریون و دکتر گیوم ژامه) از مرکز ملی علوم فرانسه به این مرکز انتقال داده شد و امید است با اتمام مطالعات آزمایشگاهی تصویری روشن تر از قدمت حضور انسان در این منطقه جغرافیایی به دست آید.