انجمن علمی باستان‌شناسی ایران پورتال رسمی انجمن علمی باستان‌شناسی ایران
همایش ملی فرهنگ و تمدن خلیج‌فارس به روایت باستان‌شناسی با ارائه 19 سخنرانی و برگزاری نمایشگاه جنبی صنایع دستی در سیراف با صدور بیانیه‌ای به شرح زیر توسط شرکت کنندگان همایش در تاریخ 30 اردیبهشت ماه در استان بوشهر پایان یافت. در این همایش آخرین دستاوردهای باستان‌شناسی خلیج فارس ازقدیمی‌ترین ازمنه( دوره پارینه سنگی) تا دوران معاصر توسط سخنرانانی از دانشگاه‌های کشور، پژوهشگاه و پژوهشکده باستان‌شناسی، محققان وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان‌های ساحلی و پژوهشگران کشور ارائه گردید.
تاکید بر تداوم همایش بصورت دوسالانه و بین المللی، ارائه طرح های مطالعاتی پنج‌ساله و هدفمند در حوزه میراث فرهنگی و الزام اجرای پیوست میراث فرهنگی در طرحهای عمرانی نفت و گاز و به‌ویژه پتروشیمی منطقه از جمله بخش‌های مهم این بیانیه است. همچنین بخشی از این بیانیه به اعلام آمادگی باستان‌شناسان در پاسخ به درخواست قائم مقام و معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور اختصاص داشت که در آن آمادگی باستان‌شناسان برای مشارکت و همفکری در ارائه راهکارهای علمی و اجرایی در پیشبرد رسالت‌های اصلی وزارتخانه میراث فرهنگی که از سوی جناب آقای دکتر داربی در سخنرانی افتتاحیه اعلام شده بود تاکید گردید. شرکت‌کنندگان در این همایش، حفظ و صیانت میراث فرهنگی و حفظ حقوق عامه را مهم دانستند و همچنین به تهیه و تدوین نظامنامه همکاری برای توسعه و بسط فعالیت‌های میراث فرهنگی با حوزه‌های دانشگاهی، نخبگان و سازمان‌های مردم نهاد و تشکل‌های علمی را بسیار مهم برشمردند. متن این بیانیه به شرح زیر است؛
بیانیه پایانی همایش ملی فرهنگ و تمدن خلیج فارس به روایت باستان‌شناسی
مکان: استان بوشهر، بندرکنگان (بندرتاریخی سیراف)
زمان: 29 و 30 اردیبهشت سال 1401
با استعانت از خداوند متعال بیانیه پایانی همایش ملی فرهنگ و تمدن خلیج فارس به روایت باستان شناسی در تاریخ 1401/2/30 با تایید شرکت کنندگان در همایش ملی فرهنگ و تمدن خلیج فارس به روایت باستان‌شناسی در استان بوشهر، شهرستان کنگان به شرح زیر اعلام میگردد؛
همانطور که بر همگان روشن است یکی از لوازم زیستن در جهان در هم تنیدۀ امروز، شناخت خویش و آگاهی از هویت تاریخی و ملی خویش است. قطعا شهروندان هر جامعه ای با افزایش آگاهی تاریخی خود و جامعه‌اشان، در مواجه با چالش‌های هویتی جهان معاصر تصمیمات درست‌تر و خردمندانه‌تری خواهند گرفت و دچار سردرگمی تاریخی و از خودبیگانگی هویتی نخواهند شد. گرچه اسناد و مدارک تاریخی یکی از مهمترین منابع شناخت تاریخی هستند، اما بسیاری از جوامع تاریخی دنیا، جوامعی مبتنی بر سنتهای شفاهی بوده و تنها سند برجای مانده از حیات تاریخی آنها، مدارک و شواهد باستان‌شناختی است که در دل تل‌ها و تپه‌ها، ویرانه‌های شهری و استقرارگاه‌های برجای مانده از دوران باستان، نهفته‌اند. همایش فرهنگ و تمدن خلیج فارس از نگاه باستان‌شناختی، تلاشی است از سوی معاونت محترم وزارت میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر، انجمن علمی باستان‌شناسی ایران، پژوهشگاه و پژوهشکده باستان‌شناسی کشور، استانداری بوشهر، فرمانداری شهرستان کنگان، شهرداری بندر تاریخی سیراف، پایگاههای ملی خلیج فارس و سیراف، موسسه سیراف پارس موزه، موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران و سایر نهادهای جامعۀ محلی و بومی سواحل شمالی خلیج فارس جهت بازشناسی دقیق‌تر و ظریف‌تر هویت تاریخی این منطقه که ریشه‌های آن به هزاره‌ها و بلکه صدها هزار سال پیش باز میگردد.
هدف؛ مهمترین واصلی‌ترین هدف این همایش ارائه دستاوردها، کشفیات، و تحلیل و تفسیرهای چند سال اخیر باستان شناسان از هویت فرهنگی و تاریخی و باستانی خلیج فارس و جوامع پیرامونی آن جهت ارائه به جامعه محلی، ملی و بین المللی آن است. حفاظت و صیانت از این دستاورد و جلوگیری از تخریب آن توسط عوامل انسانی و طبیعی ونیز گوشزد کردن زنگ خطر نابودی این میراث ارزشمند ایرانی و بشری و ارائه برنامه هدفمند درجهت پژوهش و معرفی آن از دیگر اهداف این همایش است.
دستاوردها: در این راستا اساتید، دانشجویان، پژوهشگران و کنشگران محلی و ملی در طی دو روز به ارائۀ آخرین دستاوردهای خود در حوزه فرهنگی و تمدنی خلیج فارس در طی 19 سخنرانی پرداختند. شواهد باستان شناختی و تفاسیر جدید ارائه شده توسط باستان شناسان بیانگر و در عین حال موید این واقعیت است که خلیج فارس و کرانه و پسکرانه‌های آن از همان آغاز حضور انسان در جنوب‌غرب آسیا یکی از زیست بوم‌های غنی و مورد بهرهبرداری گونه‌های مختلف انسانی بوده و با شروع زندگی یکجانشینی در جهان، جوامع حاضر در این منطقه نیز همگام با سایر جوامع انسانی خاورمیانه، شروع به پایه‌گذاری نخستین روستاها و استقرارگاه‌ها در حدود 8000 سال پیش کرده و طی مدت زمان کوتاهی این استقرارگاه‌های روستایی به مراکز تمدنی توسعه یافته‌ای بدل شدند. شواهد و مدارک باستان شناختی و تاریخی ارائه شده در این همایش نشان میدهد که این منطقه چه در دوران عیلام و چه دوران بعدی آن از قبیل هخامنشی، پارتی و ساسانی یکی از شاهرگ‌های حیاتی تجاری-اقتصادی ساکنان منطقه و حتی سراسر ایران بوده و به نحوی که رقابت‌ها و کشمکش‌های فراوانی بر کنترل آن در میان بوده است. شواهد باستان‌شناختی اسقرارگاه‌ها و بنادر توسعه یافتۀ آن از صدر اسلام تا دوران متاخر اسلامی به ویژه در بنادر باستانی آن نظیر بندر سیراف و نجیرم، ریشهر و جنابه، سینیز و ماهروبان و غیره نشان از تداوم هویت تاریخی چند ده هزارۀ ساله خلیج فارس تا دوران معاصر دارد.
همچنین ارائۀ شواهد مردم شناختی و تجربۀ زیسته مردمان این منطقه نشان از آن دارد که گسترۀ دادوستد اقتصادی و فرهنگی تنها محدود به خلیج فارس نبوده، بلکه سراسر سواحل اقیانوس هند، دریای عمان و سواحل شرق و جنوب‌شرق آفریقا را نیز در بر میگرفته و از اینرو این منطقه در سراسر حیات تاریخی بشر به عنوان یکی از قطبهای تجاری-فرهنگی برِّ قدیم و جنوب‌غربی آسیا عمل میکرده است.
در مجموع میتوان گفت که اصلی ترین دستاورد این همایش هم افزایی میان باستان‌شناسان، مورخان و بویژه کنشگران ملی و محلی آن است که در راستای شناخت هرچه بیشتر تاریخ منطقه و تقویت آگاهی جامعۀ محلی و ملی از هویت اجتماعی-سیاسی و فرهنگی خلیج فارس در طول تاریخ بوده است و قطع یقین این افزایش آگاهی یکی از نقاط قوت شهروندان ایرانی در پاسداری و حراست از کیان فرهنگی ایران و به ویژه خطۀ گوهرخیز خلیج فارس خواهد بود.
انتظارات: قطعا جهان آینده جهانی پیچیده تر و پرتلاطم تر از امروز خواهد بود و جوامع انسانی و شهروندان آینده هرچه بیشتر به دنبال منابع معنابخش جهت معنادهی به زندگی و حیات زیستی خویش خواهند بود و بی‌تردید یکی حوزه‌های معنایی، مسئلۀ هویت فردی و جمعی است. هویت زادۀ تاریخ است و در طی زمان تغذیه و فربه میشود. ایران و هویت ایرانی، یکی از هویت‌های فربه تاریخ بشر بوده که گواه ملموس و محسوس آن تعدد و فراوانی محوطه ها و آثار و بناهای باستانی و تاریخی است که نقطه به نقطۀ این سرزمین را روشن نگهداشته است. اما طی یک سدۀ اخیر با قدم گذاشتن ایران در مسیر مدرنیته این هویت تاریخی و باستانی از دو جهت مورد هجمه قرار گرفته است: نخست
جریان فرهنگی مدرن که خود به شکل نرم‌افزاری در حال زدودن برخی از عناصر اصلی تشکیل دهندۀ هویت ایرانی است و دیگری توسعۀ شهری مدرن به طور سخت افزاری است که منجر به تخریب و از بین رفتن مدارک و شواهد برجای مانده از این هویت فربه شده است.
از همین رو است که حفظ و حراست از میراث باستان شناختی و آثار و محوطه های کشور، به ویژه مناطق حساسی مانند خلیج فارس، نه تنها از نگاه فرهنگی امری ضروری است، بلکه از نگاه اجتماعی-سیاسی بس لازم و حیاتی است.
انتظار برگزارکنندگان همایش فرهنگ و تمدن خلیج فارس از نگاه باستان‌شناسی، از مسئولین ذیصلاح، به ویژه معاونت محترم وزارت میراث فرهنگی، استانداری، فرمانداری ها و شهرداری های منطقه آن است تا:
- این همایش به صورت دوسالانه و بین المللی برگزار شده و دبیرخانۀ دایمی آن در بوشهر دایر شود.
- برنامه 5 ساله تعیین و هدایت کاوش های باستان شناسی کشور تدوین و منابع مورد نیاز اجرای برنامه جهت انجام پژوهش‌های باستان شناختی از جمله بررسی، ثبت و ضبط، مستندنگاری، کاوش، حفاظت و مرمت محوطه‌ها و نشر و معرفی یافته ها، تخصیص یافته و به صورت سالانه از سوی وزارتخانه و استان مورد پیگیری قرار گیرد.
- زیرساخت های لازم جهت ایجاد سایت موزه ها و حفاظت دایمی آثار و کشفیات بر سر جای اصلیشان فراهم شده و این آثار به طور طبیعی در محل خودشان برای مخاطبین و به ویژه شهروندان به نمایش در آیند.
- پایگاههای میراث فرهنگی جهت حفاظت، پژوهش و نمایش این آثار مورد توجه و حمایت بیشتر واقع شده و در صورت ضرورت پایگاه های جدید ایجاد و احداث شوند.
- دوره‌ها و بسته‌های آموزشی برای سطوح مدیران ارشد، میانی و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی و به‌ویژه وزارت نفت، پتروشیمیی‌ها و سایر ارگانهای دولتی و خصولتی و نیز سمن‌ها در جهت شناخت اهمیت حفاظت از منابع باستان‌شناختی کشور برگزار گردد.
- الزام اجرای پیوست میراث فرهنگی در طرحهای عمرانی و پروژه‌های بزرگ مطابق بخشنامه اجرایی هیات وزیران و برخورد با متخلفین در این زمینه.
- ثبت ملی و جهانی آثار واجد شرایط حوزه فرهنگی و تمدنی خلیج فارس به‌ویژه بندر باستانی سیراف
همچنین باستان‌شناسان و متخصصان شرکت کننده در همایش در پاسخ به فراخوان مشارکت، همکاری و همفکری که از سوی قائم مقام و معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور در پیام ایشان به همایش اعلام گردید به شرح؛
- توسعه مبتنی بر حفظ و صیانت میراث فرهنگی و حفظ حقوق عامه
- برنامه اقدام و عمل مبتنی بر همکاری باستان شناسی با سایر کشورها؛ اولویت ها و اقدامات پیش روی
- نظام‌مسائل حوزه باستان شناسی و میراث فرهنگی کشور در ارتباط با سازمان‌های مردم نهاد، نظام آموزش عالی و آموزش پروش و محتوای کتب درسی
- اصول و مبانی سند میراثی ایران در مواجه با تجارب جهانی و جایگاه باستان‌شناسی ایران در عرصه جهانی
- تهیه و تدوین نظامنامه همکاری برای توسعه و بسط فعالیت‌های میراث فرهنگی با حوزه‌های دانشگاهی، نخبگان و سازمان های مردم نهاد و تشکل‌های علمی
اعلام آمادگی برای همکاری و مشارکت نموده و امید دارند تا با برگزاری جلسات و کارگروه‌های تخصصی با حضور تمامی باستان‌شناسان کشور به‌ویژه نخبگان این رشته در امر پژوهش و آموزش این برنامه راه تهیه و تدوین و پس از نهایی شدن مورد بهرهبرداری قرار گیرد.
شرکت کنندگان در همایش ملی فرهنگ و تمدن خلیج فارس به روایت باستان‌شناسی
