* زوال میراثی دیگر *

خبرگزاری میراث فرهنگی- گروه میراث فرهنگی- «کاخ ورسای ایران» متعلق به ثابت پاسال است و در سال 1340 کار آن آغاز و اواخر دهه 40 شمسی پایان یافت. ثابت پاسال یکی از سرمایه داران و بازرگانان دوره پهلوی دوم و موسس تلویزیون ملی ایران و شرکت نوشابه سازی پپسی کولا در ایران است.

معماری «کاخ ورسای ایران» از قصر «لو پتی تریانون» یکی از کاخ های جانبی ورسای در فرانسه کپی برداری شده است و اشیاء بکار رفته در آن بسیار ارزشمند است که قبل از انقلاب به روایتی حدود«15میلیون دلار» قیمت گذاری شده بود.

در کتاب «معماران تباهی» و «من و فرح پهلوی» این بنا اینگونه توصیف شده است:« ثابت پاسال در خانه مجللی که از قصر لوپتی تریافون در ورسای فرانسه الگو گرفته شده بود زندگی می‌کرد. این خانه در خیابان جردن بالاتر از چهارراه ناهید قرار داشت. دکوراسیون این خانه را همان دکوراتوری انجام داده بود که مسئول تدارکات چادرهای سلطنتی در تخت جمشید بود. پرده های این خانه را از بلژیک آورده بودند و درهای آن متعلق به یک قصر فرانسوی بود. دستگیره ها را هم از روی یک مدل مربوط به یکصد سال پیش و به صورت اختصاصی برای خانه ثابت ساخته بودند. مردم تهران آن خانه را قصر سنگی می نامیدند.»

«مهدی تمیزی» در کتاب «سایه سرو» در رابطه با سنگ تراش این بنا می گوید:«روح الله میرزائی شش جوانی درسال 1323 در روستای چیگان از توابع بخش مرکزی شهرستان فریدن استان اصفهان به دنیا آمد و در سال 1392 درگذشت. او شاگرد غلامحسین عمرانی است و یکی از سنگ تراش های مشهور قبل و بعد از انقلاب اسلامی است. از جمله فعالیت های میرزائی می توان به آرمگاه «پرفسور پوپ» ایرانشناس آمریکایی در اصفهان، مرمت و بازسازی برخی از آثار تاریخی اصفهان همچون کاخ چهل ستون، خانه امام جمعه دوره ظل السلطان و …، معماری و دکوراتیو هتل عباسی و انتخاب، طراحی و پرداخت و سنگ تراشی های خانه ثابت پاسال اشاره کرد.»

این اثر در سه طبقه و با متراژ 1 هزار و 847 متر در خیابان جردن، تقاطع خیابان حمیده طاهری و محمد روانپور قرار گرفته و به دلیل متراژ بالای آن به «بزرگترین خانه تهران» ملقب شده است. مالکیت این بنا در دست نهاد ریاست جمهوری است و حتی در چند سال گذشته نیز از این ساختمان به عنوان کاربری اداری، توسط ریاست جمهوری استفاده می شد. اسناد ملکی نشان می دهد که مالکیت بنا با شرکت سرمایه گذاری «صبامیهن» است.

بر اساس آنچه در سایت اینترنتی این شرکت آمده است: «شرکت صبامیهن تحت مالکیت 100 درصد صندوق بازنشستگی در سال 78 با مأموریت سرمایه‌گذاری و کسب ارزش افزوده متناسب با موضوعات مفاد اساسنامه‌ای به شرح انجام هر گونه امور صنعتی،معدنی و بازرگانی،ایجاد هرگونه کارخانه و کارگاه تولیدی و خدماتی از قبیل عملیات فرآوری،تغلیظ و تبدیل،انجام هرگونه عملیات اکتشاف،استخراج و بهره برداری از معادن و کانی های فلزی و غیر فلزی پس از اخذ مجوز لازم،انجام امور صنعتی و بازرگانی مربوط به معادن از هر قبیل مانند خرید و فروش،واردات و صادرات مواد معدنی و فرآوری شده،ماشین آلات ابزار آلات،قطعات و تجهیزات مربوط به معدن و مربوط به مواد اولیه بخش سنگ و هر نوع فعالیت در بخش انرژی پس از اخذ مجوزهای لازم،خرید و فروش کالا و اموال منقول، تاسیس شد.»

در رزومه این شرکت فعالیت هایی چون مجتمع اداری آریان ظفر، مجتمع مسکونی آریان نگین کیش، مجتمع اداری الوند، مجتمع تجاری ارگ تجریش، ملک الهیه و ملک شهید لواسانی به چشم می خورد که پروژه ارگ تجریش در چند ماه گذشته در میان اصحاب رسانه جنجال فراوانی ایجاد کرده است زیرا این ملک براساس گزاش سایت معماری نیوز، در محل سابق باغ گیاهی تجریش با قدمت 500 سال ساخته شده است.

در آخرین بازدید کارشناس شهرداری تهران در مورخ 27 آبان سال 1387 از این بنا، حدود 53 اصله درخت غیر مثمر(بدون میوه) در این بنا وجود داشته که 8 درخت بالای بن 90 سانتی متر، 6درخت بالای بن 70 سانتی متر، 10درخت بالای بن 50 سانتی متر،4 درخت بالای بن 10 سانتی متر، 5درخت بالای بن 30 سانتی متر و 21 درخت بالای بن 20 سانتی متر است.تصاویر ماهواره ای نشان می دهد که طی یکسال اخیر درختان کاج این بنا که شاید به راحتی خشک و از بین نمی روند، در اثر بی توجهی و یا حتی تعمد، خشک شده است.

کاربری این کاخ در طرح تفصیلی جدید شهر تهران به پهنه کلان (M) و پهنه (M11) یعنی مختلط تجاری، اداری و خدمات مسکونی و با ترکم ساختمانی 440 درصد و حداقل ضریب سکونت 50 درصد و با حداکثر 9 طبقه تعیین شده است.

شهرداری منطقه 3 تهران مجوزی برای این بنا صادر نکرده است اما با توجه به متروکه شدن این بنا توسط نهاد ریاست جمهوری و پروژه های در دست احداث شرکت صبا میهن و رویکرد این شرکت در احداث برج های عظیم همانند پروژه ارگ تجریش، احتمال تخریب این بنا در آینده نزدیک و تبدیل آن به یک مجتمع تجاری ادرای 9 طبقه وجود دارد.

این بنا با توجه به رخ دادهای فراوان سیاسی قبل و بعد از انقلاب اسلامی، تا کنون در فهرست آثار ملی کشور ثبت نشده و حتی براساس لیست های موجود بناهای ارزشمند اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، تا کنون جزو بناهای ارزشمند نیز شناسایی نشده است.

بر اساس تبصره دوم اصلاحی سال 1386 لایحه قانونی حفظ و گسترش فضای سبز درشهرها مصوب سال 1359، شهرداری هر منطقه مکلف است قبل از صدور پروانه یا گواهی پایان کار و یا بررسی هر نوع تغییر کاربری برای املاک و اراضی با مساحت پانصد متر مربع و بیشتر بدون هیچگونه استثناء وضعیت را از کمیسیون های موضوع ماده 7 این مصوبه استعلام نماید و بر اساس تبصره یکم همین ماده، تشخیص باغ از غیر باغ با توجه به موقعیت جغرافیایی و مکانی ، وضعیت پوشش گیاهی و سوابق و مدارک موجود در پرونده و نیز با عنایت به ضوابط فوق الذکر به عهده کمیسیونهای اصلی موضوع ماده 7 این مصوبه است.

حال این سوال مطرح می شود که آیا برای این ملک مجوزی از سوی کمیسیون ماده هفت صادر شده است؟ و این انتظار می رود شهرداری منطقه 3 شهر تهران و کمیسیون ماده هفت به صورت فوری به وضع این ملک رسیدگی و پهنه این اثر را تغییر دهند و شهردرای منطقه می‌تواند با حفظ هویت اثر، این مکان را به عنوان یک مرکز هویتی در منطقه سه همانند عمارت تاریخی عین الدوله در منطقه چهار تبدیل کند.